Uit de kunst

De geschiedenis van de familie Von Meijenfeldt is grotendeels gebaseerd op schriftelijke non-fiction bronnen. Toch komen sommige familieleden die echt geleefd hebben ook in fiction (literatuur, theater, film) voor. Ook komt het voor dat auteurs de geslachtnaam in een roman hebben gebruikt. Een derde verband met de literatuur is de boeken die door familieleden zelf zijn geschreven. Afgesloten wordt met het toetje baron Von Münchhausen.

Werkelijke familieleden

Johan Henric Kellgren, de beroemde Zweedse dichter, bezingt gravin Louise von Meijerfeldt-Sparre in twee gedichten, Gratiernes Döpelse en Till Grefvinnan Mejerfelt.

Bengt Lidner, ook een Zweedse dichter, roemt veldmaarschalk Von Meijerfeldt als één van de Zweedse legerleiders bij de overwinning op de Russen in 1790 in het gedicht Fredén (pag. 356 e.v.).

De Duitse schrijver van historische romans Carl Franz van der Velde schrijft in 1823 Arwed Gyllenstierna. Eine Erzählung aus dem Anfange des achtzehnten Jahrhunderts. Senator Meierfeld pleit (deel 1, pag. 205) voor een gewone begrafenis na de terechtstelling van Görtz. Op basis hiervan zijn veel vertalingen en toneelstukken geschreven.

C.A. Kullberg, “Gustaf den tredje och hans hof”, Jönköping 1838, deel 2, pag. 31-32 Duitse vert. C. Eichel, Leipzig 1841, pag. 107-108. Ned. vert. J. W. J. Steenbergen van Goor, Amsterdam 1841, vertelt de nodige roddels over de gravin.

Johanna Breevoort (M.G. Bakhoven-Michels) heeft verhalen uit het Zweedse hofleven geromantiseerd in drie boeken. In het eerste boek “De koningin boven den koning” (Rotterdam 1916, blz. 172) noemt zij graaf Meijerfeldt bij degenen die de kroonprins in 1768 steunden om wat macht van zijn vader in de Senaat terug te winnen. Deze boeken staan in de Familiebibliotheek. In het tweede boek gaat het over de gravin Von Meijerfeldt als voorname hofdame en in het derde boek waarschuwt een oude generaal de koning voor het Anjala-verbond.

Vanaf 6 september 1944 wordt Ingmar Bergman in één klap bekend door zijn eerste regie in het Helsingborg Stadtheater van stuk “Aschebergskan på Widtskövle”. Het script is van Brita von Horn, gebaseerd op de eerste novelle in haar roman “Hennes nåd översten”. Generaal von Meyerfeldt – vertolkt door de bekende Stockholmse acteur Sture Ericson – speelt een hoofdrol in het verhaal.

Scene uit Ingmar Bergman’s toneelstuk “Aschebergskan på Widtskövle”, Helsingborg 1944

In de historische roman Andreas Hofer of Tirol in 1809 (H.E.R. Belani, Groningen 1840) komt twee keer kapitein Mayersfeld voor, die in het gezelschap van keizerlijk hofcommissaris baron Hormayr is. De ene keer was op hen vanuit een hinderlaag geschoten, de andere keer vragen zij Hofer tevergeefs in hun koets mee te reizen.  Gelet op tijdstip en plaats kan de schrijver op Carl Mayer von Mayersfeld van het Tiroler geslacht hebben gedoeld (Ta.111121).

J. Voskuil voert in Requiem voor een vriend een correspondentie met zijn “gekke vriend” Jan Breugelman, die zich ten aanzien van generaal Chiel von Meijenfeldt schuldig maakt aan “paranoïde gescheld”, voor de persoonlijke aanval kiest en als hij het al te bont maakt snel schrijft dat het maar een grapje was.

Carina Burman laat de broer van de hierboven vermelde dichter Kellgren een stormachtige nacht beleven met gravin Louise von Meijerfeldt-Sparre in haar roman Min salig bror Jean Hendrich (1993). Het boek staat in de Familiebibliotheek.

Fictieve familieleden

In het Journal Littéraire dédié au Roi (deel 15, Berlijn 1775, pag. 120 e.v.) over het Berlijnse Hofleven van baron Grandom komt minister-president graaf Meyenfeld aan de orde, die door de prins van het hof wordt verbannen als een geheim akkoord uitkomt.

Onder de schuilnaam Von Meyerfeldt logeerden Josephine Brunswick en haar kinderen in 1816 in Baden, omdat haar geliefde Ludwig van Beethoven daar ook verbleef.

In Der Samler van 1830 staat een feuilleton Der roman eines Abends van C. Spindler, waarin een jonge Mayerfeld wordt bespot.

In Gewonnen und verloren (verhaal in Ausgewählte Gesellschaf. Schichten und Erinnerungen von Edmund Höfer, Stuttgart 1863) komt een strafrechter Meierfeldt terug naar zijn geboortestad Rothensee en speelt zijn vrouw Marie een spel met de assessor Neuhaus.

In Wild Justice; Stories of the South Seas (Lloyd Osborne, New York 1921) weigert de Duitse handelsman Meyerfeld 40 zakken kopra te kopen vanwege de binnenlandse oorlog in Samoa in 1899.

Attentatet i Pålsjö skog (en historia om några sabotörer  och Sverige under andra världskriget av Holger Axel Andersson) is een roman van Hans Alfredson uit 1996. Daarin figureert een baron Sigge Meijerfelt, wonend in Moryds Herrgård bij Vaxsjö. Hij is bijna 80 jaar oud en doet met zijn witgrijze haarkrans en snor aan Albert Einstein denken. Hij is een verklaard tegenstander van Hitler Duitsland.

Casper Verbrugge laat in de door hem in 1999 geregisseerde film Somberman’s Actiegebaseerd op het gelijknamige Boekenweekgeschenk 1985 van Remco Campert – Hein van der Heijden ene Von Meijenveld spelen, die als een soort Gestapochef de medewerkers van een failliet verklaard warenhuis op meegesmokkelde artikelen controleert.

Elzie Mayerfeld leeft in Praag tijdens de Tweede Wereldoorlog in The Girl with the Scar (1981) van de Tsjechische schrijver Arnošt Lustig, in 2001 in het Engels vertaald en met andere Joodse verhalen gepubliceerd in The Bitter Smell of Almonds.

In The Christal Masque (Frank Faruolo, 2007) legt een patiënt uit hoe zij ooit assistent-opticien was bij de oude dr. Hans Meierfeldt in Virginia, “a great great man”.

In Aus den Fugen (Silvia Wolf, 2008) is dr. Günter Meierfeld een collega-arts van de hoofdpersoon die een huwelijkscrisis doormaakt.

In Kirfel’s Revier en Kirfel’s Diamantenjagd (twee Voreifelkrimi’s van Raimund Gerling, 2009 en 2010) moet Hauptkommissar Meierfeld een moord oplossen.

Ook in Schweig still mein Kind (een Kriminalroman van Petra Busch, 2010) speelt een Meierfeld een rol.

Op de internetwebsite Riotminds is een forum waarop leden vrij spookverhalen kunnen opschrijven. Sprookjesoom Vidfarne schrijft zijn historie over het jaar 1775. De hoofdpersoon is Johannes Meijerfelt, een jonge luitenant in de Koninklijke Lijfgarde, in de stallen van het Koninklijk Paleis in Stockholm. Johan August jr. is dan al 50 jaar oud en Johan August III pas 9 jaar oud, dus de schrijver heeft iemand verzonnen. Bovendien is sprake van een niet bestaande oom Gustaaf Adolf, een scheepsbouwer.

Op de internetwebsite Simsforum in Duitsland worden geen spookverhalen maar romannetjes geschreven. In een roman van Tanja vat de 24-jarige Antonia een onmogelijke liefde op voor de katholieke pastor Jörg Mayenfeld, waaruit een kind wordt geboren en het komt na 7 jaar en evenzovele misverstanden allemaal goed.

In de roman Nieuwe laarzen voor de leeuw schildert Issachar Levi Schneerson in 2014 een beeld van Nederland na een ruk naar rechts. De Joodse hoofdpersoon Hartog van Bueren wordt na de omwenteling lid van de enige Partij de Leeuw en maakt daarin snel carrière. Net voordat hij het congres mag toespreken wordt hij tegengehouden door Mr. Alex von Meijenfeldt, Kamerlid voor de VVD en inmiddels PdL, die woedend is dat hij zijn Joodse afkomst verzwegen heeft.

Toni Coppers heeft het boek De jongen in het graf  (2018) geschreven, waarin een mevrouw Mayerfeld is vermoord.

In het internetspel Shadowrun is Vin Myerfeld, bijnaam Irongear, een dwerg met oranjerood haar uit het jaar 2039.

In enkele van bovenvermelde werken wordt de Duitse klinkende naam voor het gemak verbonden aan het fascisme. Die keuze is ongelukkig, omdat de Nederlandse familie juist actief de goede zijde in de Tweede Wereldoorlog heeft gekozen.

Artistieke familieleden

Van het Zweedse geslacht Von Meijerfeldt was het Carl Friedrich jr die literaire talenten had. Bij de dood van zijn grootmoeder Margaretha Barnekow-von Ascheberg schreef hij een lijkrede en ter nagedachtenis van zijn moeder Brita von Meijerfeldt-Barnekow schreef hij een ode.

Van de Nederlandse familie Von Meijenfeldt valt te melden dat Govert en Fokkelien aan het begin van hun loopbaan romans uit het Zweeds resp. Engels hebben vertaald.

Toneelspeelster Astrid Meyerfeldt verzorgt in Meyerfeldt Wüsten een radiohoorspel (WDR 3, 13 augustus 2007), waarin zij “entwickelt auf einer Reise in die Wüste Parallelen zwischen ihrer ausgelöschten Vergangenheit in der DDR und den Prozessen in der Wüste.

Baron von Münchhausen

Von Meijenfeldts waken er voor hun naam af te korten tot Von M. De kans is groot dat een buitenstaander dan denkt aan Von Münchhausen, de roemruchte ‘Lügenbaron’. Als waarschuwing volgt hier wat informatie over hem, maar zijn avontuurlijke verhalen zijn interessanter.

Hieronymus Carl Friedrich Freiherr von Münchhausen wordt op 11 mei 1720 op Bodenwerder geboren. Op 12-jarige leeftijd is hij al page bij prins Anton Ulrich van Brunswijk. Deze prins trouwt een nicht van de Russische tsaar en vormt een eigen Russisch regiment. De eerste verhalen van Von Münchhausen gaan over sneeuw, wolven en moerassen die hij op gevaarlijke reizen van Bodenwerder naar zijn regiment in de Russische hoofdstad St. Petersburg moet zien te overwinnen. De oorlog tegen Turkije geeft Von Münchhausen mogelijkheden om op te klimmen tot kornet in 1739 en luitenant in 1740, maar ook om daarover de nodige avonturen aan zijn repertoire toe te voegen. Door het einde van de oorlog en een paleiscoup van de nieuwe tsarina Catharina de Grote stagneert de carrière van Von Münchhausen en raakt hij met zijn regiment verzeild in de buitenpost Riga. Hij trouwt daar met Jacobine von Druten en begint zijn medeofficieren in de lange met drank besproeide winteravonden over zijn buitengewone avonturen te vertellen. In 1750 krijgt hij nog één bevordering tot ritmeester, maar dan besluit hij met zijn vrouw zijn vaders landgoed Bodenwerder te betrekken. Daar zetten de luisterrijke avonden zich voort, ditmaal met plaatselijk notabelen als Raspe, Lichtenberg en Bürger als toehoorder. Als Raspe in 1785 wegens speelschulden naar Londen vlucht stelt hij de wonderlijke avonturen te boek om zijn schulden te kunnen afbetalen. Bürger haast zich een jaar later ook een boek te schrijven en overdrijft daarbij zodanig dat de term “Lügenbaron” de ronde gaat doen. Von Münchhausen had het tot dan toe bij sterke verhalen in privékring gehouden en voelt zich verraden. Enkele jaren daarna verliest hij zijn vrouw. Al een paar maanden nadat hij in 1794 met de 18-jarige Bernhardine Brünn getrouwd is, raakt hij met haar in een jarenlange echtscheidingsprocedure verwikkeld, waardoor hij al zijn geld verloren heeft als hij op 22 februari 1797 overlijdt.

De graven Karl Friedrich (1721-1791) en Johann August (1725-1800) von Meijerfeldt jr. leven in dezelfde tijd als baron Von Münchhausen. Ook zij voeren op jonge leeftijd oorlog in buitenlandse dienst – zij het in West-Europa – en ook hun carrière wordt sterk beïnvloed door wisselende koningsmacht. Op het moment dat Von Münchhausen het voor gezien houdt, bloeit de militaire loopbaan van de Von Meijerfeldts juist op. Johan August raakt later nog in twee vergelijkbare situaties verzeild: hij treedt in dienst van de hertog van Brunswijk (1757) en hij wordt geconfronteerd met tsarina Catharina de Grote (in de oorlog 1788-1790). Of de twee graven de avonturen van Von Münchhausen lezen is niet bekend, maar vooral Johan August heeft er voldoende tijd voor als hij zich in 1791 op Nehringen terugtrekt.

Terug   ***   Verder