2.3.4. Saint-Domingue

Op 11 augustus 1801 wordt Johan August opnieuw bij de Admiraliteit van Amsterdam aangenomen. Dit keer gaat het om een expeditie op ’s Lands Schip “Chattam”, een nieuw eerste klas schip met 90 kanonnen. Hij profiteert van de zorgen van de Bataafse regering om voldoende gekwalificeerd personeel aan boord te krijgen. Op 23 augustus komt hij net als andere onderofficieren in dienst van het Vaste Corps ter Zee van de Bataafse Republiek. Bovendien wordt hij daarin ook formeel gepromoveerd in de rang van “Constapel Majoor”. (1)

Johan August doet op de Chattam geen dienst. Hij krijgt op 11 november de opdracht om Hartsinck naar de “Brutus” te volgen. Dit tweedeksschip is 15 jaar oud, heeft vóór 1795 “Willem de Eerste” geheten en is een schip voor commandanten. Op dit schip heeft schout-bij-nacht Bloys van Treslong in de Slag bij Kamperduin in 1797 niet alleen zijn rechterarm verloren, maar ook de schuld van het verpletterende verlies gekregen. Aan boord zijn 74 kanonnen (28 stuks 26-ponders benedendeks, 28 stuks 24-ponders bovendeks en 16 stuks 12-ponders op achterdek en voorplecht).


s Lands Schip “Brutus”, eerder “Willem de Eerste”, later “Braband”
Schilderij 1785, artiest onbekend
Nederlands Instituut voor Militaire Historie, inventarisnummer 2158−027199

Johan August begeeft zich naar de rede van Vlissingen, waar hij met 450 man aan boord van het oorlogsschip gaat. Daar hoort hij dat hij alles in gereedheid moet brengen voor een lange reis, opnieuw naar de West. Hij is niet alleen in vaste dienst gekomen, maar hoort ook nog eens van een op 26 september aangenomen resolutie inzake het uitbetalen van soldij van het in Bergen gestrande konvooi; hij begeeft zich op 4 december naar de betaalmeester om de niet geringe som van 713 gulden in ontvangst te nemen. (2)

Enkele dagen later wordt meer over de reis geopenbaard. Hartsinck zal als buitengewoon vice-admiraal een eskader leiden, bestaande uit de schepen Brutus, Neptunus en Joan de Witt en het brik Ajax. De schoener De Vliegende Visch, waarop Hartsinck eerder kapitein was, kon niet tijdig opgekalefaterd worden om de reis mee te maken. Het Franse fregat La Poursuivante maakt zich op zich bij hen te voegen. Het eskader zal koersen naar Saint-Domingue (Haïti), het Franse westelijke deel van Hispaniola. Aan boord van de schepen zal een troepenmacht worden meegenomen, die moet deelnemen aan de door Napoleon uitgeruste invasievloot, de grootste uit de wereldgeschiedenis tot dan toe. In Saint-Domingue heeft de dan al legendarische generaal Toussaint Louverture op 7 juli de onafhankelijkheid uitgeroepen. Doel is hem te verdrijven en zijn volk weer aan slavernij te onderwerpen. (3)

Generaal Toussaint Louverture

Al op 10 december schepen de eerste troepen zich in en tegen het einde van het jaar bevinden zich alleen al op de Brutus 417 voornamelijk Duitse en Vlaamse militairen (inclusief 24 officieren en 13 huisgasten, maar exclusief vrouwen). Totaal omvat het eskader uiteindelijk 1304 geëmbarkeerden. Op 4 januari 1802 wordt het anker gelicht. Johan August beantwoordt de 15 saluutschoten vanaf de kade van Vlissingen. Eenmaal op zee in een dichte mist en afwisselend sneeuw en regen vallen enkele matrozen van boord en verdrinken.

De eerste bestemming is na acht dagen de marinehaven Brest, om deel te gaan uitmaken van de grote Franse invasiemacht onder admiraal Villaret-Joyeuse. Extra materiaal wordt ingeslagen. Het roer van de Brutus blijkt stuk en moet hersteld, dus kan het kleine eskader niet met de vloot meevaren. Na een maand gaat de tocht verder langs de kust van Frankrijk, Spanje, Portugal en Noord-Afrika tot Saint Croix (Santa Cruz de la Palma) op de Canarische Eilanden. Daar wordt wederom proviand ingeslagen.

Op 28 februari zet het eskader de oversteek in, ongeveer langs de Kreeftskeerkring. Aan boord van de Brutus komen veelvuldig vechtpartijen voor onder de soldaten. Hartsinck treedt daar streng tegen op. Een hevige storm veroorzaakt de nodige averij. Een maand later ontmoet het eskader bij het naderen van de Caribische Zee een Frans marineschip, waarvan het bericht komt dat de grote invasievloot een maand daarvoor bij het eiland arriveerde. Toussaint zou hebben geweigerd zich over te geven, waarop een massale slachting onder de bevolking was aangericht en de leider ternauwernood naar Cuba had kunnen ontsnappen. De laatste mededeling was onjuist: hij had zich met zijn troepen in de binnenlanden teruggetrokken.

Op 3 april gaat het eskader voor anker in de hoofdstad van het westelijke eilanddeel, Cap François (Cap Haïti). Een dag later marcheren de Franse troepen van boord, de door Toussaint in as gelegde stad in om de door de gele koorts gedecimeerde Franse troepen te versterken. Na een aanvankelijk succesvol verlopen operatie en de gevangenneming van Toussaint, zal de Franse invasie uiteindelijk op een mislukking uitdraaien.

Johan August zet op 17 april 1802 met zijn eskader via de Bahama’s koers naar de Amerikaanse oostkust, met berichten voor president Jefferson van de Verenigde Staten. Door allerlei materiaalpech kan het eskader niet naar Rhode Island varen, maar gaat het op 9 mei al voor anker in de haven van Hampton op het schiereiland van Virginia. Hartsinck gaat begin juni over land naar Washington en krijgt zijn ontvangst van de president. De thuisreis eindigt via de Azoren en vanwege de tegenwind met tussenstop in Falmouth (Engeland is niet meer vijandig vanwege het recente vredesverdrag van Amiens) op Texel. Johan August pleegt op 8 en 9 september de nodige bestellingen bij Het Nieuwe Werk, maakt onder en boven geheel schoon schip en gaat 11 september van boord.

Terug   ***   Verder

1. Nationaal Archief Den Haag, Stamboeken Marine 1795-1813 A (toegangsnummer 2.01.31), Mutatiën 1798-1807 (inventarisnummer 14), J.A. van Meijenfeldt (folio 88).
2.
Nationaal Archief Den Haag, Archief Marine, Aanhangsel II, nummer toegang 2.01.29.03, inventarisnummer 93, Journaal van vice-admiraal Hartsinck, 94 Journaal van eerste schrijver Van der Toght en 106. Journaal van opperstuurman Fehr. Bij het tweede journaal is een Register der gepasseerde procuratiën gevoegd d.d. 4 december 1801, “den Constapel Major Johan August Meyenfeldt op den Soll: Milit: Jacobus Pik tot ’t ontfangen der te goed hebbende gelden van ’s Lands Schip ’t Vertrouwen” [DN/RB/3].
3. Martin Ros, “Vuurnacht; Toussaint Louverture en de slavenopstand op Haïti”, Amsterdam 1991.