2.1.9. Natuurlijk kind

Echt   ***   Vlucht   ***   Natuurlijk

Na de conclusie dat de Nederlandse stamvader een zoon van de Zweedse veldmaarschalk is moeten twee familieoverleveringen worden onderzocht. De eerste is dat hij volgens zijn (klein-)kinderen beweerde een echte zoon van de graaf en gravin Sparre te zijn. De tweede is dat hij zou hebben moeten vluchten. Vanwege zijn zuster moet tenslotte nog onder ogen worden gezien of hij een natuurlijke zoon was. 

Echte gravenzoon

De Zweedse graaf Carl Friedrich von Meijerfeldt jr (1721-1791) was niet gehuwd en komt daardoor niet voor het echte vaderschap in aanmerking. Zijn jongere broer Johan August jr (1725-1800) wel. Hij huwt eind 1763 op 38-jarige leeftijd met de 18-jarige Lovisa Augusta Sparre. Zou hij net als zijn vader een eerder huwelijk hebben gehad? In de Rotterdamse kerkarchieven staat de voornaam Anthonetta, maar de Zweedse kerkarchieven en adelsboeken vermelden geen eerder huwelijk. Uit het huwelijk met Louise Sparre worden drie kinderen geboren: in het derde jaar Johan August III, in het zesde Axel Friedrich en in het tiende een levenloos en naamloos kind. Graaf Johan August III en graaf Axel Friedrich zijn dus de enig echte zonen. 

Johan August III is in Stockholm op 12 november 1766 geboren. De voor- en achternamen komen overeen met die van zijn vader en grootvader, maar zij komen eveneens overeen met die van de eerste Nederlander. Hij wordt op 27 december 1778 Livdrabant in de Koninklijke Garde in Stockholm. Axel Friedrich is geboren in Stockholm op 11 november 1769. Op 10-jarige leeftijd treedt hij als vaandrig toe tot zijn vader’s regiment Närke en Värmland .

In het jaar 1780 zijn er veel gelijktijdige gebeurtenissen:
– de Nederlandse Johan August vertrekt uit Stralsund om in Franse dienst te gaan;
– de Zweedse graaf Johan August III wordt op 14-jarige leeftijd kornet;
– beide Zweedse graven reizen die zomer naar Stora Sundby
met hun ouders en hun leermeester Berger in plaats van Kellgren;
– de Zweedse graaf Axel Friedrich reist na de zomer naar de Universiteit van Straatsburg, om zich daar in de Franse taal te gaan bekwamen;
– oom Carl Friedrich jr laat het nieuw landhuis van Nehringen bouwen.

Johan August III strijdt op 22-jarige leeftijd als kapitein in de Slag bij Sutela, waar zijn vader het bevel voert. Ondanks de overwinning voor de Zweden loopt hij zelf op 8 juli 1789 een verwonding op. Wat voor verwonding precies is onbekend, wel dat het een ernstige was. Op 2 mei 1790 leeft hij nog, want hij wordt benoemd tot Ridder in de Zwaard Orde. Op 23 mei 1791 overlijdt Johan August III blijkens het kerkboek van de St. Jakobskerk in Stockholm aan zijn verwonding.

Axel Friedrich klimt op tot uiteindelijk 3e majoor in het regiment van zijn vader. Hij is adjudant van generaal Armfelt en kan bogen op het belangrijke wapenfeit dat hij de gewonde bevelhebber in de Slag bij Savitaipal voor krijgsgevangenschap had behoed, waarbij drie paarden onder hem waren neergeschoten. Anders dan zijn oudere broer wordt hij niet geridderd. In verband met de moordaanslag op koning Gustaaf III wordt hij in september 1792 zelfs door een groepje officieren gearresteerd, maar een maand later vrijgelaten en naar huis gestuurd. In november 1794 is hij betrokken bij een incident in de Clubzaal van Örebro, maar weet te ontkomen aan een rechtszaak. Kort daarop op 13 januari 1795 overlijdt hij in Örebro en wordt daar twee dagen later begraven in de Nikolaikerk. In het kerkboek worden de officiële posities van Axel vermeld en de oorzaak nekkramp of hersenvliesontsteking.

Volgens de officiële registers zijn de twee echte zonen van graaf Johan August Meijerfeldt jr dus jong overleden. In het testament zeggen de graaf en gravin dat ook zelf: “uns in der treurigen Lage befinden, aller unserer daraus erzeugten Kinder beraubt zu seyn“. Het woord daraus slaat terug op hun huwelijk. Het woord beraubt duidt op overlijden en niet op verdwijning, vlucht of familieconflict.

Was de Nederlandse stamvader een echte zoon van de Zweedse veldmaarschalk? Samengevat zijn er de volgende argumenten vóór en tegen:

De Nederlandse stamvader is dezelfde als… Argumenten vóór: Argumenten tegen:
…een zoon uit een eerder huwelijk van de Zweedse graaf Klopt met zijn beweringen

Klopt met zijn geboortejaar 1760

Een eerste huwelijk staat niet in de kerk- en adelsboeken vermeld

De graaf noemt hem nergens

…graaf Johan August Meijerfeldt III Heeft dezelfde voornamen Geboortejaar is zes jaar later dan het gereconstrueerde geboortejaar 1760

Is volgens alle primaire bronnen en zijn ouders juli 1789 verwond en mei 1791 overleden en begraven

…graaf Axel Friedrich Meijerfeldt Geboortejaar klopt met opgegeven leeftijd (38 jaar) van de stamvader bij diens huwelijk in 1807

Behoort in 1793 e.v.j. tot het in ongenade gevallen Armfelt-kamp, maar is daarna adjudant van de Kroonprins

Heeft andere voornamen

Geboortejaar is negen jaar later dan het gereconstrueerde geboortejaar 1760

Zou in november 1794 tegelijk in Örebro en Paramaribo zijn

Is volgens alle primaire bronnen en zijn ouders januari 1795 in Örebro aan nekkramp overleden en begraven

Gevluchte gravenzoon

De familieoverlevering dat de dood van één van de echte zoons van de Zweedse graaf vanwege een samenzwering geënsceneerd is om hem kans te geven naar het buitenland te vluchten kan niet zonder onderzoek blijven. Welke samenzweringen zijn er geweest die de verbanning of vlucht van graaf Johan August III of graaf Axel Friedrich en een enscenering van hun dood zouden kunnen verklaren? De vele registers en zelfs de fysieke ceremonie zouden moeten zijn geënsceneerd. Rond die tijd komen er vier verbanningen of vluchten uit Zweden in aanmerking:
1788: de ontmanteling van het Anjala-verbond,
1792: de moord op koning Gustaaf III,
1793: de staatsgreep van Armfelt en
1809: de arrestatie van koning Gustaaf IV Adolf.
Een vijfde mogelijkheid is een schandaal binnen de familie.

Het Anjala-verbond:
Dit verbond is uitvoerig beschreven in het eerste deel. De samenzweerders worden op 7 januari 1789 door generaal Johan August jr zelf gearresteerd. Zijn beide zoons zijn rond die tijd bij het Zweedse leger in Finland, Johan August III als luitenant in het regiment lichte dragonders en Axel Friedrich in zijn vader’s regiment van Närke en Värmland. Vermelding behoeft dat de laatste in 1790 adjudant is bij de koning en zijn vader. Als Johan August jr zou hebben ontdekt dat één van zijn zoons bij de samenzwering betrokken was, lijkt een verbanning in plaats van een arrestatie niet denkbeeldig. Het zou dan kunnen gaan om de zware verwonding van Johan August III op medio 1789, die een half jaar na de arrestatiegolf speelt. Onderzoek gedurende bijna twee jaar zou eerst zijn onschuld en riddering medio 1790 kunnen hebben opgeleverd, maar daarna dat hij 
alsnog niet vrijuit kon gaan. De oplossing zou dan moeten zijn geweest medio 1791 een lege doodskist in Stockholm op te baren om hem de gelegenheid te geven via Stralsund naar Frankrijk uit te wijken.

De moord op koning Gustaaf III:
De samenzweerders, die in maart 1792 op een gemaskerd bal in de Opera van Stockholm toesloegen, werden hard aangepakt door politiechef Nils Henrik Liljensparre. Op zijn lange lijst verdachten en aangeklaagden komt geen Von Meijerfeldt voor. Als bondgenoot van Armfelt moet Axel Friedrich Meijerfeldt het wel ontgelden. Hij wordt in september 1792 gearresteerd en een maand later vrijgelaten met het bevel naar huis te gaan. Hij kan voor het huis in Stralsund of Nehringen hebben gekozen en voor alle zekerheid in Franse en kort daarop in Nederlandse dienst zijn gekomen.

De staatsgreep van Armfelt:
Hertog Karel kiest aanvankelijk een liberale koers, maar januari 1793 slaat zijn angst voor het volk opnieuw toe vanwege het aangedikte Ebel oproer en het einde van Lodewijk XVI onder de Franse guillotine. Gelijk wordt de Gustaviaanse oppositie aangepakt, door Liljensparre naar Stralsund en Armfelt naar Napels te demoveren. Armfelt probeert zijn positie als regent terug te veroveren met steun van Catharina de Grote. Als zijn plannen uitlekken vlucht hij naar Rusland om aan zijn doodvonnis in 1794 te ontkomen.

De arrestatie van koning Gustaaf IV Adolf:
In 1809 wordt de Zweedse koning gearresteerd. Armfelt was door de koning in 1799 uit Rusland teruggehaald. Vanwege de komst van een nieuwe koning vertrekt Armfelt naar Finland en treedt weer in dienst van de Russische tsaar. 

Familieschandaal:
Van de beide jonge graven Von Meijerfeldt zijn enkele onbetekenende jeugdanekdotes bekend. Ondanks de enorme stapels documenten en literatuur over het Zweedse hofleven van die tijd zijn er verder geen familieschandalen zoals elders: denk aan de liefdesaffaire van hun nicht Brita Horn met de latere koning Karel en haar latere zelfmoord, aan de minnaressen van hun oom Adam Horn en diens vergeefse pogingen om van zijn geesteszieke vrouw Anna Catharina Meijerfeldt te scheiden en aan de bastaard van de kroonprins op de stoep van het huis van hun moeder.

Was de stamvader een echte zoon wiens dood in scène is gezet ten behoeve van een vlucht vanwege betrokkenheid bij een samenzwering? Samengevat zijn er de volgende argumenten vóór en tegen:

Vlucht vanwege betrokkenheid bij… Argumenten vóór: Argumenten tegen:
…het Anjala Verbond (Johan August III ) De data kloppen met verwonding 08-08-1789, opbaring 25-05-1791

De data kloppen ook de aankomst in Amsterdam

Hij komt niet voor op de lijsten van verdachten.
…de moord op koning Gustaaf III (Axel Friedrich)  In september 1792 gearresteerd, maand later vrijgelaten, met bevel naar huis te gaan, maar kan bang zijn geworden

De data kloppen: half jaar later monstert Nederlandse stamvader aan in Amsterdam

Eind 1594 loopt er nog een rechtszaak tegen hem in Örebro

Half jaar later besluiten de graaf en gravin hun testament op te maken omdat ze van al hun kinderen beroofd zijn

…de staatsgreep van Armfeldt (Axel Friedrich) Trouwe aanhanger Nederlandse stamvader ligt voor de rede van Paramaribo
…de arrestatie van koning Gustaaf IV Adolf (Axel Friedrich) 
Armfelt was door koning in 1799 teruggehaald Nederlandse stamvader bouwt gezin op en verhuist van Amsterdam naar Rotterdam
…een familieschandaal Geen verhalen bekend

Natuurlijke gravenzoon

Dat de stamvader een natuurlijke of onechte zoon van de graaf is lijkt op grond van de voorgaande tegenwerpingen het meest aannemelijk. Zijn zoon Carl schrijft in zijn brief naar Helsingfors immers niet dat de graaf zijn legitieme of echte grootvader is. Bovendien is zijn zus Augusta Juliana ook een natuurlijke dochter, al dan niet van dezelfde moeder. 

Dat is niet niet voldoende om de grafelijke stand te herstellen. Mocht het al van deze tijd zijn om zo’n titel te willen voeren en de procedure de tijd en het geld waard zijn, dan nog ontbreekt de juridische grond. Een verzoek bij het Zweedse Ridderhuis zou meteen afstuiten op het feit dat de veldmaarschalk geen natuurlijke kinderen heeft erkend of zelfs maar genoemd. Een geboorte- of doopakte van de stamvader met de handtekening van de graaf is minimaal nodig. De afwezigheid daarvan blokkeert vervolgens een verzoek bij de Hoge Raad van Adel in Den Haag om als buitenlandse adellijke familie bij de Nederlandse adel te worden ingelijfd, omdat artikel 2, derde lid, van de Wet op de Adeldom voorschrijft dat het geslacht tot de wettelijk erkende adel (van Zweden) moet behoren.

Conclusie is dat Johan August von Meijenfeldt, de stamvader van de Nederlandse familie, niet een echte zoon van de Zweedse graaf Johann August von Meijerfeldt jr kan zijn. Op grond van de familiedocumenten en openbare registers luidt de conclusie dat hij wel diens natuurlijk kind is, verwekt in oktober 1759 tussen twee campagnes van de Pommerse Oorlog door.

Terug   ***   Verder