2.1.5. Nijkerk

Na zijn tweede grote reis blijft Johan August dienstdoen op de Brutus afgemeerd in het Nieuwe Diep. Pieter Hartsinck vertrekt als schout-bij-nacht naar Oost-Indië en wordt op 13 juli 1803  opgevolgd door schout-bij-nacht Albert Kikkert. Na ruim een jaar vrede strijdt Napoleon in de Derde Coalitieoorlog tegen Engeland, Oostenrijk, Rusland en Zweden. Kikkert gaat de vloot ter dekking van IJ, Texel, Delfzijl en Eems commanderen en komt eind oktober aan boord. Op 27 februari 1804 is de uitvaart om drie achtereenvolgende jaren voor de kust manoeuvres uit te voeren.


Maria de Ruijt, eenigste dogter van
Matthijs de Ruijt, in de Blomstraat bij de Akkolijestraat
D:0 G:7 No 123, Met een koets. Ongehuwd
Stadsarchief Amsterdam, 5001 Burgerlijke StandOverlijden, Inv 1120 Wester Kerkhof, Fol 241

In de Bloemstraat in Amsterdam overlijdt Maria de Ruijt, de enige en ongehuwde dochter van Matthijs de Ruijt. Aan Johan August gaat dit ogenschijnlijk voorbij. Haar lichaam wordt op 24 april 1804 met een koets naar het Westerkerkhof gebracht en daar begraven. Dochter Wilhelmina Augusta is nog niet eens drie jaar oud. Rosa Swart schrijft haar kleindochter in bij het Aalmoezeniersweeshuis.

W: Aug v. Meijerfeld onegt out 2 10/12  jaar
Stadsarchief Amsterdam, Particuliere Archieven, 343. Aalmoezeniersweeshuis, Fol 190

Wilhelmina Augusta blijft desalniettemin gewoon thuis in de Bloemstraat. Haar 65-jarige oma slaagt in haar opzet om door het weeshuis als “min” te worden aangewezen. Zodoende kan zij elk kwartaal een vergoeding van 15 gulden ophalen en zo nu en dan kousen, schoenen, een hemd, muts, japon en/of jakkie meekrijgen.

Anderhalf jaar later kan Johan August ook geld ophalen, maar om een heel andere reden: zijn soldij van zijn reis naar Saint-Domingue en Hampton. Hij moet weer een gemachtigde regelen, want Den Haag is voor hem in een paar dagen onmogelijk te bereiken vanaf zijn schip of woonplaats. 

Bataafsche Staats-Courant 14-10-1805

Iets later die maand weet Johan August dat lange reizen van de baan zijn: de Frans-Spaanse bondgenoten verliezen van Nelson in de Slag bij Trafalgar bij hun poging tot invasie in Engeland.

Nijkerk, tussen de Zuiderzee en het buurtschap Appel

Johan August woont niet meer in Amsterdam, maar in Nijkerk. Deze Gelderse stad heeft een goede verbinding met en een levendige scheepvaart naar de Zuiderzee en huisvest nogal wat marinevolk. Ter veilige bewaring van zijn net geïnde soldij verstrekt hij op 11 april 1806 een lening aan het echtpaar Roelof Bosman en Johanna Brouwer in het buurtschap Appel bij Nijkerk. Het gaat om het niet geringe bedrag van 799 Karolusgulden. De Karolusgulden was in de tijd van keizer Karel V een gouden of zilveren munt, maar inmiddels slechts een rekeneenheid ter waarde van 20 Hollandse stuivers. Over de helft van het bedrag wordt een jaarrente van 5% afgesproken: vanaf 1 januari 1807 wordt jaarlijks 20 gulden betaald. Als zekerheid worden gesteld de erfportie van de overleden vader van Johanna Brouwer en de toekomstige erfportie van haar moeder. Als haar moeder overlijdt zal de helft na een jaar worden afgelost en het restant een jaar later. Johanna Brouwer heeft een jongere zus en broer, dus haar erfportie van haar vader en moeder beslaat 1/3 deel van hun nalatenschap. Deze zekerheid is geen dode letter, want haar moeder behoort tot het vermogende Veluwse geslacht Van Rompselaar en is 64 jaar oud.

Roelof Bosman is smid. Als voorloper op spaarbanken nemen (edel)smeden in die tijd geld in bewaring, omdat zij de onderliggende waarde in edelmetaal kunnen garanderen. Zij vergoeden rente, lenen het geld intussen elders uit, vragen daarvoor uiteraard een hogere rente en beleggen ook in land. Roelof doet vooral zaken met zijn oom Wijndelt Bosman uit Elburg, aan wie hij een jaar eerder 1000 gulden in onderpand had gegeven, ook met diens erfportie als onderpand.

Buurtschap Appel

Twee maanden na de lening komt een definitief einde aan de Republiek en verdwijnt raadspensionaris Rutger Jan Schimmelpenninck van het toneel. Het ‘Koningrijk Holland’ ziet het licht en krijgt Lodewijk Napoleon als koning. De naam van het schip van Johan August verandert voor de tweede keer: ’s Konings Schip Braband. In de betaalsrollen staat in die tijd niet langer van Stralsund maar van Nijkerk.

De koning bouwt een kleine nationale landmacht op en bezuinigt op de marine, tot ongenoegen van zijn broer de Franse keizer. Die introduceert namelijk het Continentaal Stelsel: de economische blokkade van Engeland. Omdat de Britse vloot de sterkste is pakt de blokkade per saldo voor de Nederlandse economie desastreus uit. 

Terug   ***   Verder