Olof Mustelin, “Studier i Finlänsk Historieforskning 1809-1865”, Åbo 1957.
| Den Meyerfeldtska samlingen nämndes. Med den forhöll det sig pa följande sitt. Vid akademikonsistoriets sammantrdde den 13 augusti 1807 meddelade prokansler, biskop Tengström, att han under ett besok i Stockholm icke långt tidigare hade fått mottaga en värdefull donation till akademien, förmedlad av kansler, greve Wachtmeister. 80 Det var fråga om en gåva av grevinnan Lovisa Augusta Meyerfeldt, fodd Sparre och änka efter fältmarskalken, greve Johan August Meyerfeldt, innehållande »uti förseglade Convoluter förvarade Original Bref, som under sednaste krig med Ryssland blifvit vexlade emellan HogtSal. Hans Kongl. Maijt Konung Gustaf III, Dess Höga Herrar Bröder m. fl. betydande Herrar och Män» å ena sidan samt fältmarskalk Meyerfeldt å den andra. Grevinnan Meyerfeldts donationsbrev var daterat den 10 juli 1806, och i det bestämmes bl. a. att samlingen skulle hållas förseglad i femtio år efter detta datum. Sommaren 1856 hade konvoluten sålunda fått brytas, men först våren 1859 öppnades de i konsistorium. 81 Dröjsmålet var betingat av att de under Krimkriget jämte andra av universitetets samlingar bragts i säkerhet till Tavastehus. Vid garnskningen konstaterade man, att intet brev från Gustaf III eller hertig Karl kunde återfinnas, men däremot drygt 90 skrivelser från generaler och andra befälhavare under kriget 1788—90, adresserade till dåvarande generallöjtnanten, greve Meyerfeldt. Rein fick i uppdrag att taga hand om korrespondensen. Han utnyttjade den för sitt arbete Kriget i Finland aren 1788, 1789 och 1790 I — någon senare del utkom aldrig —, för vilket han likväl använde även andra källor. I sitt företal lämnade han en kort, men icke alldeles riktig redogörelse for handlingarnas öden. 82 I samband med öppnandet av dem kom man att rikta uppmärksamheten på den s.k. Porthanska kistan, vilken Jacob Tengström med sälvtagen rätt bestämt att skulle hållas förseglad till år 1900. I den hade han även inlagt den värdefullaste delen av Meyerfeldts korrespondens. 83 Efter livliga diskussioner i konsistorium beslöt man att framtaga breven, vilka emellertid visade sig mindre givande än man hade väntat. 84 Den Porthanska kistans egentliga innehåll förblev däremot otillgängligt intill seklets slut, så som Tengström orättmätigt föreskrivit. Den generation finländska historiker som verkade kring 1800-talets mitt blev aldrig i tillfälle att utnyttja detta material. 85 |
Er werd melding gemaakt van de Meyerfeldt-collectie. Daarmee was de situatie als volgt. Tijdens de vergadering van de Academieraad op 13 augustus 1807 maakte de vice-kanselier, bisschop Tengström, bekend dat hij tijdens een bezoek aan Stockholm niet lang daarvoor een waardevolle donatie aan de Academie had ontvangen, bemiddeld door de kanselier, graaf Wachtmeister.80 Het betrof een geschenk van gravin Lovisa Augusta Meyerfeldt, geboren Sparre en weduwe van de veldmaarschalk graaf Johan August Meyerfeldt, met daarin «in verzegelde convoluten bewaarde Originele Brieven, die tijdens de laatste oorlog met Rusland waren gewisseld tussen Hoogzaliger Zijne Koninklijke Majesteit Koning Gustaf III, Zijn Hoogheid Heer Broeder en anderen belangrijke Heren en Mannen» aan de ene kant en veldmaarschalk Meyerfeldt aan de andere. De donatiebrief van gravin Meyerfeldt was gedateerd 10 juli 1806 en bepaalt onder meer dat de collectie na deze datum vijftig jaar verzegeld moet worden bewaard.
In de zomer van 1856 moesten de enveloppen dus worden verbroken, maar pas in het voorjaar van 1859 werden ze in de kerkenraad geopend. 81 De vertraging was te wijten aan het feit dat ze tijdens de Krimoorlog, samen met andere universiteitscollecties, veilig naar Tavastehus waren gebracht. Tijdens de zoektocht bleek dat er geen brief van Gustaf III of hertog Karl kon worden gevonden, maar daarentegen ongeveer 90 brieven van generaals en andere commandanten tijdens de oorlog 1788-90, gericht aan de toenmalige luitenant-generaal, graaf Meyerfeldt. Rein kreeg de opdracht de correspondentie te behandelen. Hij gebruikte het voor zijn werk Oorlog in Finland in de jaren 1788, 1789 en 1790 I – een later deel is nooit verschenen – waarvoor hij toch ook andere bronnen gebruikte. In zijn voorwoord liet hij een kort, maar niet geheel correct verslag achter over het lot van de documenten. 82 In verband met de opening ervan werd de aandacht gevestigd op de zogenaamde Porthankist, waarvan Jacob Tengström terecht besloot dat hij tot het jaar 1900 verzegeld zou blijven. Daarin had hij evenwel het meest waardevolle deel van Meyerfeldts correspondentie geplaatst. 83 Na levendige discussies in het Konsistorium werd besloten de brieven te openen, die echter minder vruchtbaar bleken dan verwacht. 84 De feitelijke inhoud van de Porthankist bleef daarentegen tot het einde van de eeuw ontoegankelijk, zoals Tengström ten onrechte voorschreef. De generatie Finse historici die rond het midden van de 19e eeuw werkte, heeft nooit de mogelijkheid gehad om van dit materiaal gebruik te maken. 85 |
80. KP 13.8.1807 § 9. KP = Konsistoriets Protokoll, Helsingfors Universitets Bibliotek och Helsingfors Universitets Arkiv (HUB).
81. KP 6.4.1859 § 6, 27.4.1859 § 8; ifr G. Rein, Kriget i Finland aren 1788, 1789 och 1790 I, s. III f.
82. De intresserade även Bernhard von Beskow då han arbetade med sin skildring av Gustaf III, och han fick genom förmedling av J. J. Nordström låna utdrag ur dem (Nordström — Rein 13. 6.1864, 11.7. 1864, 22.5.1865, HUB; v. Beskow — Rein 9.11.1864, HUB; Rein — Nordström 22.6.1864 konc., HUB).
83. Jfr Tengström — Lagus 1.3.1830, H. Lagus, En gammal akademisk slikt, s. 46.
84. KP bl.a. 16. 12. 1861 plenum § 9; [E. G. Palmén], Till hundraårsminnet af Johan Philip Palmén, s. 374 ff.
85. Jfr KP 21. 12. 1804 § 14, 24. 3. 1817 § 9; meddelande av E. G. Palmén i HArk XVI, s. 114 ff (prof. 20.1.1900); S. G. Elmgrenin muistiinpanot, s. 440, 445, 447, 452 (25.12.1861, 18.1., 25.1., 22.3.1862); W. G. Lagus, Det Porthanska testamentet, FAT 115—119/1850; W. G. L[agus], Om Porthanska Testamentet, Supplement till Borgå bladet 50/1861.