Marie Sophie Schwartz, “Drömmerskan på Johan Hendrik Kellgrens graf”, Stockholm 1866, in Svea Folk-Kalender för 1867, pag. 65-79.
| Vi tillbringade några år på en af min mans egendo- I oktober 1778 flyttade vi till Stockholm, och jag erhöll då den underrättelsen, att Kellgren var informator hos general-löjtnanten Meijerfeldt, med hvilken min man var beslägtad. Vi gjorde visit derstädes och blefvo af den oemotståndligt intagande grefyinnan emottagna på det förbindligaste. Jag for hem från Meijerfeldts bedröfvad och nedslagen. Det stod klart för mig, att Kellgren med sitt sinne för det sköna och sin fina smak måste, genom den dagliga sammanvaron med ett så älskvärdt fruntimmer, vara utsatt för en fara, som ovilkorligen skulle störa hans hjertas frid. Några dagar efter besöket hos Meijerfeldts; utkom första numret af Stockholms-Posten, som utgafs af Kellgren och Carl Lenngren. Nästan samtidigt dermed vann han ett pris i Vitterhets-akademien för poemet “En ynglings inträde i verlden“, och med anledning häraf hade gref- vinnan Lovisa Meijerfeldt; en liten fest i sitt hem för den snillrike informatorn. Jag var en bland de utvalda, som blifvit bjudna till denna lilla fest. Med högt klappande hjerta inträdde jag i grefvinnans salon, der alla redan voro samlade. Jag såg likväl endast tvenne personer, grefvinnan och Kellgren. Mera än sex år hade gått till ända, sedan de band sletos, som fäste hans och mitt hjerta vid hvarandra. Sex år af ånger och sorg af ansträngning och botgörelse för mig af framgång och triumf för honom. Han var nu en ung man, vid hvilken allas blickar till och med konungens voro fästa. Hans namn var firadt, och hans snille hade ställt honom högt öfver mängden. Jag deremot var en qvinna, som missförstått sin kallelse, då jag gift mig utan kärlek med en förnäm man, och som visserligen sökt göra uppfyllandet af sina pligter till sin lefnads lycka, men som det oaktadt, icke förmådde ur sitt hjerta bannlysa en annans bild. I det ögonblick jag återsåg Johan, älskade jag honom lika högt, som under vår kärleks första vårdagar. Några sekunder måste jag dröja för att samla krafter innan jag förmådde gå fram till min mans fränka och helsa på henne. Hvilken förledande varelse hon var, kan man måhända föreställa sig, då man ihågkommer, att Kellgren döpte henne till en af de tre gracerna. Då jag helsade på grefvinnan, drog Kellgren sig tillbaka men i nästa ögonblick vände jag mig till honom. Johan Henrik Kellgrens ansigte hörde till dem, som man aldrig förgäter, och likväl föreföll det förändradt för hvarje gång man såg honom. Äfven jag tyckte att han vid hvarje återseende var sig lik och ändå olik. Om detta varit fallet förr, huru mycket mer nu, då sex; år gått till- ända, utan att vi träffats på hela denna tid. Då jag inträdde, var hans blick något spetsig, och ett satiriskt leende krusade hans läppar, så att hans ansigte hade en för mig främmande karakter. När jag, efter att hafva helsat på grefvinnan;, vände mig till honom, voro ögonen fästa på mig med ett kallt uttryck och han hade antagit en sträng mine. Han bugade sig efter alla eti- kettens fordringar och sade några artigt förbindliga ord, hvilkas hela betydelselöshet jag mer uppfattade med hjer- tats instinkt än med öronen. Jag såg, att sammanträffandet; med mig icke gjorde något angenämt intryck, och att jag upphört att vara något annat än ett ohyggligt minne för honom. Denna afton innefattade för mig så mycken smärta, att jag icke vill dröja vid minnet deraf. Kellgren, dagens hjelte, hade icke ögon för någon annan än grefyinnan Meijerfeldt. Han hade i allmänhet icke någon särdeles lätthet för att tala, så framt han icke var lifvad; men hans idéer voro alltid klara, hans uttryck korta och egentliga. Det var liksom hade min fägring och alla de tusende små bevis, som röjde min ömhet, undfallit honom. Han, som eljest var så känslig för qvinlig skönhet och ganska lätt råkade i låga, hade knappast en blick för mig. Gref- vinnan Meijerfeldt; var, så tycktes det, oinskränkt herrskarinna öfver hans själ, det vill säga, så mycket en qvinna kunde blifva det öfver en sådan man som Kellgren. Den dagliga sammanvaron;, tillika med den dyrkan han offrade henne, gjorde, att hon inverkade förfinande på hans smak och betydligt skärpte hans omdöme. Jag såg, att hennes inflytande var ganska stort, och jag insåg äfven, att hon skulle, medan det varade, fjettra hans snille inom konve- nansens och ytlighetens bojor och sålunda hämma dess högre flygt. Man skulle haft svårt att känna igen den med Gustaf III:s hofton införlifvade Kellgren, då han talade med mig. Han var icke mer densamme, som då han konverserade med grefvinnan Meijerfeldt;, skämtande och förlöjligande allt. Qvickheten, om äfven något vågad, var då hufvudsaken. En gång förde jag talet på hans mor, och då yttrade han: |
We brachten een paar jaar door op een van de landgoederen van mijn man. In oktober 1778 verhuisden we naar Stockholm, en toen kreeg ik te horen dat Kellgren informator was bij luitenant-generaal Meijerfeldt, met wie mijn man verwant was. We brachten daar een bezoek en werden door de onweerstaanbaar gracieuze gravin op de meest verbindende manier ontvangen. Ik verliet Meijerfeldt’s huis bedroefd en depressief. Het was me duidelijk dat Kellgren, met zijn gevoel voor schoonheid en fijne smaak, door de dagelijkse omgang met zo’n lieftallige dame moest worden blootgesteld aan een gevaar dat onvermijdelijk de vrede van zijn hart zou verstoren. Enkele dagen na het bezoek aan Meijerfeldt’s huis werd het eerste nummer van Stockholms-Posten uitgegeven door Kellgren en Carl Lenngren. Bijna tegelijkertijd won hij een prijs in de Academie van Getuigen voor het gedicht “De intrede van een jonge man in de wereld”, en om deze reden gaf de gravin Lovisa Meijerfeldt een klein feestje bij haar thuis voor de ingenieuze informator. Ik was een van de uitverkorenen die was uitgenodigd voor dit kleine feestje. Met een luid kloppend hart ging ik de salon van de gravin binnen, waar iedereen al verzameld was. Ik heb echter maar twee mensen gezien, de gravin en Kellgren. Er waren meer dan zes jaar verstreken sinds de banden die zijn en mijn hart verscheurden. Zes jaar van wroeging en verdriet van inspanning en boete voor mij van succes en triomf voor hem. Hij was nu een jonge man op wie ieders ogen, zelfs die van de koning, waren gericht. Zijn naam werd gevierd en zijn genialiteit had hem hoog boven de menigte geplaatst. Ik daarentegen was een vrouw die haar roeping verkeerd begreep toen ik trouwde met een edele man zonder liefde, en die weliswaar probeerde van de vervulling van haar plichten het geluk van haar leven te maken, maar die niettemin niet van haar kon verbannen hart een ander beeld van een ander. Op het moment dat ik Johan weer zag, hield ik net zoveel van hem als tijdens de eerste dagen van onze liefde. Ik moest een paar seconden wachten om kracht te verzamelen voordat ik de nicht van mijn man kon benaderen en haar begroeten. Wat een verleidelijk schepsel was ze, dat kun je je misschien voorstellen als je je herinnert dat Kellgren haar een van de drie gratiën noemde. Toen ik de gravin begroette, trok Kellgren zich terug, maar het volgende moment wendde ik me tot hem. Het gezicht van Johan Henrik Kellgren behoorde toe aan degenen die je nooit vergeet, en toch leek het elke keer dat je hem zag veranderd te zijn. Zelfs ik dacht dat hij bij elke reünie hetzelfde was en toch anders. Als dit eerder het geval is geweest, hoeveel meer nu, dan zes jaren zijn verstreken, zonder dat we elkaar al die tijd hebben ontmoet. (…) Toen ik binnenkwam, was zijn blik een beetje gericht, en een satirische glimlach krulde zijn lippen, zodat zijn gezicht een karakter had dat mij vreemd was. Toen ik, nadat ik de gravin had begroet, me naar hem wendde, waren mijn ogen met een koude uitdrukking op mij gericht en had hij een strenge blik aangenomen. Hij boog volgens alle eisen van de etiquette en sprak enkele beleefde woorden, waarvan ik de betekenisloosheid meer met het instinct van het hart dan met de oren bemerkte. Ik zag, dat het toeval met mij geen prettige indruk maakte, en dat ik voor hem ophield allesbehalve een afschuwelijke herinnering te zijn. Deze avond omvatte zo veel pijn voor mij dat ik niet wil stilstaan bij de herinnering eraan. Kellgren, de held van de dag, had alleen oog voor gravin Meijerfeldt. Hij had over het algemeen niet veel gemak om te spreken zolang hij niet leefde; maar zijn ideeën waren altijd duidelijk, zijn uitdrukkingen kort en bondig. (…) Het was alsof mijn kleur en alle duizenden kleine stukjes bewijs die mijn tederheid onthulden, hem waren ontgaan. Hij, die anders zo gevoelig was voor vrouwelijke schoonheid en vrij gemakkelijk in vlammen opging, had nauwelijks naar mij gekeken. Gravin Meijerfeldt was, zo leek het, een onbeperkte minnares over zijn ziel, dat wil zeggen, zoveel als een vrouw zou kunnen zijn over een man als Kellgren. Het dagelijkse samenzijn, samen met de aanbidding die hij voor haar opofferde, zorgde ervoor dat ze zijn smaak verfijnen en zijn beoordelingsvermogen aanzienlijk verscherpte. Ik zag dat haar invloed behoorlijk groot was, en ik realiseerde me ook dat ze, zolang het duurde, zijn genie zou boeien binnen de ketenen van conventie en oppervlakkigheid, en zo zijn hogere vlucht zou belemmeren. Het zou moeilijk zijn geweest om de Kellgren te herkennen die de hoftoon van Gustaf III overnam toen hij met me sprak. Hij was niet meer dezelfde als toen hij met gravin Meijerfeldt sprak, grappen makend en alles belachelijk makend. De behendigheid, ook al was die wat gedurfd, was toen het belangrijkste. Een keer bracht ik het gesprek op zijn moeder, en toen zei hij: door haar leerde ik de vrouw te respecteren. Het is de herinnering van haar, waardoor ik nog steeds eerbied voor seks heb. — En toch laat haar zoon het zichzelf toe…. Ik hield mezelf tegen. — Wat? vroeg Kellgren, mij aankijkend. — Van een getrouwde vrouw houden, voegde ik eraan toe, maar durfde hem niet aan te kijken. Kellgren zweeg en ik tilde mijn neergeslagen oogleden op. Zijn blik was op mij gericht met een scherpe uitdrukking, die me ertoe bracht te hechten: — Als ik erover nadenk dat Johan Henrik Kellgren zichzelf tot slaaf heeft gemaakt tijdens een ongeoorloofde neiging, kan ik moeilijk begrijpen dat dit het geval is. Ook al zou Lovisa Meijerfeldt nog boeiender zijn dan ze is, had ze nooit mogen mijn bewondering mogen opwekken, beaamde Kellgren. Valt dit dan te verwijten? Zij is het belangrijkste sieraad van het hof, en waarom zou ik niet mijn hulde mogen brengen aan de schoonheid. — Bewondering; je offert op voor het mooie, edele en grote; alleen liefhebben voor datgene waar we recht op hebben. Je glimlacht, vervolgde ik, omdat je de concepten die je ooit had over moraliteit en waarheid weggooide. |