Meijerfeldts Brevväxling Finske Fälttåg 1788-1790
A. Louise Augusta Meyerfeldt född Sparre, “Donations Document”, Näsby Sätergård, 10 Juli 1806
Bron: Helsingfors Dagblad, 14 januari 1862
| Sedan jag ibland min saalige herres och mans, i lifstiden Hans Excell. Fältmarskalkens, Riddarens och Commendeurens af alla Kgl. M:ts orden, herr Grefve Johan August Meyerfeldts efterlemnadc handlingar sorgfälligt upbevarat dess i egenskap af högsta Befäl ägande öfver Svenska Arméen under sidsta finska fälttåget, med högstsalige H:s Majestät Konungen Gustaf den III:die och i des Bröder deras Kgl. Högheter Hertigarne samt andre höge vederbörande, detta kriget rörande, förde originale brefväxling; har jag numera fattat det beslut, att denna märkvärdiga brefsamling förära til Åbo Academie, därtil i synnerhet af de bevekande skiäl föranlåten, att icke allenast därigenom stifta et skyldigt äreminne åt en likaså vördad som älskad make, som till sin Konungs högsta välbehag och fäderneslandets oafbrutna tjenst helgat sina ärofulla dagar, utan ock att ådagalägga mina billiga kiänslor för den upplysning, som uti en aflägsnare framtid kan tillvinnas Svenska hälder, samt tillika därigenom bevittna den utmärkta vänskap och högaktning, den både min framlidne make och oförändradt hyst för denna Academiens nuvarande högstförtjente Canceller, H:s Excell. överstemarskalken, Riddaren och Commendeuren af Kgl. M:ts orden, högvälborne herr Grefve Carl Adam Wachtmeister, som på så utmärkt sält äger denna Academies flor och trefnad om hiertat; alt tilfyllestgiörande anledningar för mig, att ikraft af detta Donations document, af fri villja och vählberådt mod tillhändiga Åbo Academie denna uti hosgående convolut befinlelige brefsamling till evinnerlig ägo och disposition, under det uttryckeliga förbehåld likväl, att samma convolut icke måtte af hvem som hälst öpnas inom et tiderum af Fembtio åhr ifrån nedantecknad dag och des innehåld til någons kundskap hinna, til iakttagande af den skyldiga varsamhet och aktning, dem samtida medborgare äro berättigade att äska.
Till yttermera visso har jag detta Donations document egenhändigt underskrifvit och med mit sigill bekräftat, som skiedde Näsby Sätesgård d. 10:de Juli 1806. |
Omdat ik de nagelaten documenten van mijn wijlen heer en man, in leven Zijne Excell. Veldmaarschalk, Ridder en Commandeur van alle Kon. Maj. Orden, heer Graaf Johan August Meyerfeldt, zorgvuldig heb bewaard, in zijn hoedanigheid van opperbevelhebber van het Zweedse leger tijdens de laatste Finse campagne, met hoogstwijlen Zijne Majesteit Koning Gustaf III en diens Broeder Zijne Kon. Hoogheid de Hertog en andere hoge functionarissen die oorlog betreffende originele briefwisseling; heb ik nu het besluit genomen om de Åbo Academie met deze opmerkelijke verzameling brieven te vereren, vooral omdat verhuisredenen mij daartoe brachten, niet alleen om daarmee een passende herdenking te stichten voor een even vereerde als geliefde echtgenoot, die tot het hoogste genoegen van zijn Koning en ononderbroken vaderlanddienst zijn glorieuze dagen heeft gewijd, maar ook om verder mijn geringe zorgen te openbaren aan hun uitlichting, die in een verre toekomst de Zweedse harten kan winnen, en tegelijkertijd getuige te zijn van de uitstekende vriendschap en waardering tussen mijn overleden echtgenoot en de onveranderde gastheer thans meest verdienstelijke kanselier van de Academie, Zijne Excell. Oppermaarschalk, Ridder en Commandeur van Kgl. Maj. Orden, hoogwelgeboren Graaf Carl Adam Wachtmeister, die in zo’n uitstekende staat eigenaar is van de bloemrijke en hartverscheurende Academie; dit zijn allemaal voldoende redenen voor mij om met dit donatiedocument uit vrije wil en bereidheid deze in bijgevoegde omslagen bevinden verzameling brieven te overhandigen aan de Åbo Academie voor eeuwigdurend eigendom en beschikking, onder de uitdrukkelijke voorwaarde echter dat dezelfde omslagen door niemand mogen worden geopend binnen een periode van vijftig jaar na dedatum bij ondertekening en wordt bewaard totdat iemands nader bericht, met inachtneming van de nodige zorgvuldigheid en respect, die burgers dan het recht geeft te procederen. Daarvan kond doend heb ik dit donatie document eigenhandig ondertekend en met mijn zegel bekrachtigd, wat geschiedde Näsby Sätesgård op 10 juli 1806. |
B. Konsistorium Åbo Academie, Protocol 13 August 1807
Bron: Riksarkivet Sverige, 756. Ämnessamlingar, 1. Personhistoria, Biographica 1500t – 1800t, M b 8, folio 119-120.
| Högvählborna Fru Grefvinna och Fältmarskalkinna!
Då Fru Grefwinnan fattade det beslut att, till famtida upplysning af Sveriges häfder, åt efterverlden förvara de Originalbref som, under sednaste krig med Ryssland blifvit wexlade emellan HögstSal. Hans Maj.t Konung Gustaf III, Dess Höge Herrar Bröder m.fl. betydande Herrar och Män å den ena, samt Fru |
Hoogwelgeboren Mevrouw Gravin en Veldmaarschalkin!
Omdat Mevrouw Gravin het besluit nam, voor toekomstige informatie over de Zweedse prestaties en voor het nageslacht, om de originele brieven te bewaren, die tijdens de laatste oorlog met Rusland werden uitgewisseld tussen Zijne Hoogst Zalige Majesteit Koning Gustaf III, Zijne Hoogheid Heer Broeder en andere belangrijke Heren en Mannen aan de ene, en Mevrouw |
| Grefvinnans i lifstiden högtächkade man, framl. Hans Excellence Herr Fältmarkalken Riddaren och Commandeuren af Kongl Majts Orden, Grefve Johan August Meijerfeldt å den andra sidan, förvärvade sig Fru Grefvinnan ett så mycket rättmätigare anspråk på tillkommande historie skrifvares och förskares tacksamhet, som de märkeliga händelser Hans Excellence icke blott öfverlefde, utan ock med närmaste uppmärksamhet följde och till en del styrde, ännu icke ligga i hela sitt sammanhang, nog blottade för granskarens öga. I den förbindelse, hvaruti, genom denna Fru Grefvinnan försattning, Svenska Historien, hos Fru Grefvinnan stadnat, skulle Åbo Academie, jemväl utan allt annat interesse än vettenskapernas, hafva liftigen deltagit; men då Academien derutöfver haft den lycken att af Fru Grefvinnan genom den 10 sidstl. Julii utfärdat Donations bref blifva utsedd till vådare och ägare af den dyrbara samling, som en dag skall sprida nytt ljus öfver en märkvärdig tidpunkt, finner Academien intet annat hvarmed den skulle kunna jemföta sin erkänsla, än den angenäma öfverraskning Fru Grefvinnan ju mindra förväntade dess mera smickrande genest och förtroende hos henne väkte. |
Gravin ’s in leven zeer geliefde echtgenoot, wijlen Zijne Excellentie Heer Veldmaarschalk, Ridder en Commandeur in de Orde van Kon. Maj. Orden, Graaf Johan August Meijerfeldt aan de andere kant, verwerft Mevrouw Gravin een veel rechtmatiger aanspraak op de dankbaarheid van toekomstige historische schrijvers en onderzoekers, zodat de opmerkelijke handelingen van Zijne Excellentie niet alleen voortleven, maar met de grootste aandacht gevolgd en tot op zekere hoogte gestuurd worden, wat nu nog niet in zijn hele context ligt, geheel blootgesteld aan het oog van de onderzoeker. In het verband waarin, door de regeling van Mevrouw Gravin, de Zweedse geschiedenis met Mevrouw Gravin tot stand kwam, zou de Åbo Academie, zelfs zonder enige andere interesse dan die van de wetenschappen, hebben deelgenomen. maar toen de Academie ook het geluk had van Mevrouw Gravin, door de 10 jongstleden juli uitgevaardigde Donatie brief, waarin zij wordt benoemd tot beheerder en eigenaar van de kostbare collectie, die op een dag nieuw licht zal werpen op een opmerkelijke periode, vindt de Academie niets anders waarmee ze haar erkenning kan evenaren, behalve de aangename verrassing van Mevrouw Gravin des te minder ze verwachtte, hoe vleiender gebaar en vertrouwen in haar ontwaakten. |
| Fru Grefvinnan och Fältmarskalkinnan har icke velat, at Academien skulle vara okunnig, huru mycket Academien för detta ovärderliga förtroende har att huka den vänskap Fru Grefvinnan hyser för Academiens onttröttligt vaksamme och välgörande Canzler, men Academiens förbindelse emot det Meijerfeldtska namnet är derigenom icke förminskad. Lika med alla Finska barn egnade Academien redan i många år en gärd af tacksamhet åt den tappre och rådige Befalhafvare, som i en stormig tid fredade deras hyddor, och ifrån denna stund skola jemväl Vetenskapperne och Minnets döttrar med ensklilta anledningar till erkända och hans värdiga maka fläta en krans af sin fredliga, mildare lager. Jemte den försäkran att Fru Grefvinnans vid Donationen fästade förbehåll skola af Academien obrottsligt uppfyllas, har Academien äran med djup fördnad framhärda. Högvälborna Fru Grefvinnas och Fältmarskalkinnas. Åbo d. 13. Augt. 1807 ./. |
Mevrouw Gravin en Veldmaarschalkin wilde niet dat de Academie onwetend zou zijn van hoeveel de Academie te danken heeft aan dit onschatbare vertrouwen in de vriendschap die Mevrouw Gravin koestert voor de onvermoeibaar waakzame en welwillende Kanselier van de Academie, maar de band van de Academie met de naam Meijerfeldt wordt daardoor niet verminderd. Zoals alle Finse kinderen had de Academie al jarenlang een daad van dankbaarheid jegens de dappere en vindingrijke bevelhebber, die in een stormachtige tijd hun schuilplaatsen rust bracht, en vanaf dit moment zullen de dochters van kennis en geheugen, om individuele redenen, erkend worden en zijn waardige echtgenote weeft een krans van zijn vreedzame, milde afkomst. Zelfs met de verzekering dat aan de voorwaarde verbonden aan de Donatie door Mevrouw Gravin door de Academie zal worden voldaan, heeft de Academie de eer om met diep respect te volharden. Hoogwelgeboren Vrouw Gravin en Veldmaarschalk in. Åbo, de 13e augustus 1807 ./. |
C. Jac. Tengström, “Ödmjukt Memorial!”, Åbo 24 Mars 1827
Bron: Helsingfors Dagblad, 14 januari 1862
| (…) 4:to. Fältmarskalken Grefve Meyerfelts particuliere Correspondence mod Högstsalig Konung Gustaf III och Hertig Carl af Södermanland under krigsåren 1788-1790, förärade till K. Academien af Enkefru Grefvinnan Meyerfelt, och med hennes Sigill förseglad, för att först, i en senare framtid begagnas. 5:to. Samma Herres Brefvexling med Svenska Generalerne under samma Campagner; likaledes af Hans Enke-Grefvinna till Åbo Academie förärad och med Hennes Sigill förseglad. (…) Kistan, hvari dessa papper förvaras, torde få ställas i Academiens aerarium med åtecknad påskrift, att ej få öppnas förrän år 1900. |
(…) |
D. Prof. Rein 1858
Bron: Gabriel Rein, “Kriget i Finland åren 1788, 1789 och 1790”, deel 1, in “Bidrag till Kännedom af Finlands Natur och Folk”, deel 3, Finska Vetenskaps-Societeten, Helsingfors 1860, Voorwoord, pag. III-IV.
| År 1858 öppnades i Universitetets konsistorium härstädes ett ditintills i kassahvalfvet förvaradt konvolut, hvilket befanns försedt med trefaldigt omslag. Det öfversta försegladt med Alexanders-Universitetets sigill och anvisning att det finge öppnas år 1856, det andra med erkebiskop Tengströms sigill och påskrift: „Fältmarskalken grefve Meyerfelts enskilta correspondence med K. Gustaf III och Hertigen af Södermanland åren 1788—1790, skänkte af Grefvinnan Meyerfelt till Universitetet i Åbo”, och det innersta, försegladt med sigill, som framställer Meyerfeltska och Sparreska vapnen förenade, jemte påskrift „Privata Brefver ifrån Generalarne m. m. som vidare böra genomses.” Om närmare tillgången huru och tiden när dessa handlingar kommit i Universitetets värjo har i våra handlingar ingen upplysning kunnat påfinnas. Endast uti en förteckning öfver angelägna handlingar, hvilka i kassahvalfvet böra förvaras, finnas de upptecknade, jemte en af erkebiskop Tengström år 1817 gjord egenhändig anteckning, att han uttagit dem, för alt förvaras uti Porthanska manuskriptkistan. Icke dess mindre förekomma samma papper, några sidor längre bort, åter ibland handlingarne förtecknade, och måste således till Universitetet blifvit återställda. Detta kan dock icke hafva skett förr än Åbo högskola erhållit sin nya benämning af Alexanders-Universitet, och troligen åren 1828 eller 1829, emedan å det öfversta konvolutet jemte Universitetets sigill äfven finnes påtryckt framlidne professoren Myreens, hvilken de nämnde åren beklädde rektoratet. Sannolikt hafva grefvinnan Meyerfelts (född Sparre) arfvingar, efter hennes år 1806 inträffade död, lemnat samlingen till biskop Tengström, såsom Universitetets dåvarande prokansler, för att genom hans försorg till behörig ort befordras. Möjligen hade denne, då han 1817 uttog handlingarne, utgallrat en del och inlagt dem i Porthanska manuskriptkistan, [hvilken jemväl å Universitetet föwaras men först år 1900 kommer att öppnas], hvaremot resten, sålunda förvarad, som den vid öppnandet befanns, återställdes för att 50 år efter ägarinnans död uppbrytas. Då Universitetets samlingar och vigtigare handlingar, under sednaste krig, varit undanskaffade till det inre af landet, hade äfven detta konvolut medföljt till Tavastehus, och dess öppnande sålunda blifvit fördröjdt. Vid genomgåendet af dessa bref befanns intet enda af K. Gustaf eller hertig Karl, men deremot ett betydligt antal, nittio och några privata skrifvelser af generaler och andra befälhafvare under 1788—1790 årens krig, aflåtne till dåvarande generallöjtnanten, sluteligen fältmarskalken grefve Meyerfelt. Undertecknad hyste genast den önskan att göra dem för allmänheten tillgängliga. Vid närmare granskning befunnos de dock till sitt innehåll vara så beskaffade, att de, ensamt utgifne, svårligen kunde väcka större interesse; han beslöt derföre att göra denna för Finland och Sverige så minnesvärda tid till föremål för historisk bearbetning, och låta de Meyerfeltska pappren, såsom bihang, till närmare belysning af dåvarande förhållanden, medfölja. I denna sin afsigt bestyrktes han ytterligare derigenom, att äfven några andra förut okända handlingar blifvit för honom tillgängliga, ibland hvilka företrädesvis må nämnas en verksam deltagares i den tidens händelser, dåvarande majoren, sluteligen generallöjtnanten och kommendören Ge. Henr. Jägerhorns efterlemnade papper, af hvilka en del, genom dess arfvingar, benäget blifvit till begagnande meddelade, och får han derföre här offentligen framföra sin stora förbindelse och tacksamhet. För öfriga begagnade källor är redogjordt i sjelfva arbetet, hvars fortsättning nästkommande år torde utkomma, så vidt ett annat under händer varande litterärt företag lemnar ledighet. Helsingfors d. 24 Okt. 1860. |
In het jaar 1858 werd geopend in de consistorie van de Universiteit hier ter stede een tot nu toe in het bankgewelf bewaarde enveloppe, waarin zich een drietal passende omslagen bevonden. De buitenste is verzegeld met het zegel van de Alexanders-Universiteit en instructies om deze in het jaar 1856 te openen, de tweede met het zegel en opschrift van aartsbisschop Tengström: “Veldmaarschalk graaf Meyerfelt’s verschillende correspondentie met K. Gustaaf III en Hertog van Södermanland in de jaren 1788-1790, geschonken door gravin Meyerfelt aan de Universiteit van Åbo”, en de binnenste, verzegeld met zegel dat de wapens van Meyerfelt en Sparre verenigt, met opschrift „Private brieven van de generaals, enz. die verder moeten worden onderzocht.” In onze documenten kon geen verdere informatie worden gevonden over op welke manier en op welk tijdstip deze documenten in bewaring kwamen bij de Universiteit. Alleen in een lijst met belangrijke documenten, die in de kluis moeten worden bewaard, wordt volgens een zelfgemaakte notitie van aartsbisschop Tengström in 1817 vastgelegd dat hij ze had genomen uit alles wat in de Porthan manuscriptenkist was opgeslagen. Desalniettemin worden in dezelfde papieren, een paar pagina’s verder, de documenten opnieuw soms ingeschreven, en moeten derhalve aan de Universiteit ter hand zijn gesteld. Dit kan echter niet zijn gebeurd voordat de Hogeschool Åbo haar nieuwe benaming Alexanders-Universiteit heeft gekregen, waarschijnlijk in 1828 of 1829, aangezien op de bovenste envelop met het universitaire zegel ook is opgedrukt wijlen professor Myreens, die in de genoemde jaren het rectoraat bekleedde. Kennelijk hebben de erfgenamen van gravin Meyerfelt (geboren Sparre), na haar door in het jaar 1806, de collectie overhandigd aan bisschop Tengström, de toenmalige plaatsvervangend kanselier van de universiteit, om met zorg te bestemder plekke bewaard te worden. Mogelijk had hij er, toen hij de documenten er in 1817 uit haalde, een paar uitgesneden en in de manuscriptenkist van Porthan geplaatst, [die nog steeds in de universiteit is opgeslagen, maar pas in 1900 zal alles worden geopend], terwijl de rest dus opgeslagen zoals deze bij de opening werd gevonden, hersteld 50 jaar na het overlijden van de eigenaar opengebroken. Omdat de collecties en belangrijkere documenten van de Universiteit tijdens de laatste (Krim – HvM) oorlog in het binnenland waren verscholen, was ook deze envelop meegegaan naar Tavastehus en de opening daarvan werd dus vertraagd. Bij het doorkijken van deze brieven bevond zich geen van K. Gustaaf of hertog Karel, maar daarentegen een aanzienlijk aantal, negentig en enkele privégeschriften van generaals en andere commandanten tijdens de oorlog van de jaren1788-1790 jaar, nagelaten aan de toenmalige luitenant-generaal en uiteindelijk veldmaarschalk graaf Meyerfelt. Ondergetekende had onmiddellijk de wens om deze beschikbaar te stellen voor het publiek. Bij nader inzien bleken ze echter zulke inhoud te hebben dat ze, separaat vrijgegeven, nauwelijks grote interesse konden wekken; hij besloot dit daarom te doen voor Finland en Zweden zo’n memorabele tijd als onderwerp voor historische bewerking, en liet de Meyerfeldse papieren als bijlagen opnemen voor een meer gedetailleerde verlichting van de toenmalige omstandigheden. In deze bedoeling werd hij verder bevestigd door het feit dat sommige andere voorheen onbekende documenten ook voor hem beschikbaar waren, waartussen welke bij voorkeur mag noemen een actieve deelnemer aan de evenementen van die tijd, toenmalig majoor, uiteindelijk de luitenant-generaal en commandant Ge. Hen. Jägerhorn’s nagelaten papieren, waarvan een deel, via zijn erfgenamen, geneigd waren om aan de begunstigde te worden verstrekt, waardoor jij openlijk zijn grote verbondenheid en dankbaarheid kon tonen. Andere gebruikte bronnen worden gerapporteerd in het werk zelf, waarvan de voortzetting volgend jaar zal worden gepubliceerd, voor zover een ander literair bedrijf de vacature vervult. Helsingfors, 24 oktober 1860 |
E. Porthanska och Meyerfeldtska pappren
Bron: Helsingfors Dagblad, 14 januari 1862 (Johan Philip Palmén)
| Nu äro frågorna: l:o. Om Porthans testamente, som ofelbart var det sista dokument, hvarunder han i lifstiden — med starkt darrande hand — satt sitt namn, gifver stöd för tidsbestämningen af år 1900? 2:o. Om Grefvinnan Meyerfeldts donationsbref bestämmer förseglingens orubblighet utöfver den 10 Juli 1856? 3:o. Om Konsistorium den 24 Mars 1817 haft skäl eller rätt alt utsätta tiden för de Porthanska och Meyerfeldtska papprens öppnande till år 1900? Om Konsistorium nu skall anses lagligen förhindradt, att ur den ofvannämnde kistan låta i vederbörlig ordning uttaga do Porthanska och Meyerfeldtska pappren samt öfverlemna dem till kompetente forskares begagnande? Såsom motiv för dessa frågor må anföras, alt intresset för Porthans fosterländska verksamhet ostridigt under närvarande tid röjt sig mäktigare och allmännare, än någonsin förr; och att Meyerfeldtska korrespondensen ofelbart vore en vigtig källa för den historie om 1788-90 års krig, som af Finlands nuvarande äldste häfdeforskare blilvit med erkänd framgång bearbetad samt ännu återstår att fulländas. För öfrigt behöfver det knapt tilläggas, att någon fråga icke ens varit väckt on. vidrörande af de, såsom Erkebiskopen Tengströms egna tillhörigheter, åt Universitetet gifna och i dess förvar lemnade skrifter, hvilka naturligtvis under lika sträng förpligtelse, som hitintills, skola enligt gifvarens sladgande qvarhällas orubbade till år 1900 och lör dem, som då lefva. |
Nu zijn de vragen: Als reden van deze vragen kan worden aangevoerd alle belangstelling voor Porthan’s vaderlandse werkzaamheden, op dit moment onbetwist krachtiger en algemener dan ooit tevoren is; en dat de Meyerfeldt-correspondentie onmiskenbaar een belangrijke bron zal zijn voor de geschiedenis van de oorlog van 1788-1790, waaraan met erkend succes is gewerkt door de oudste archivaris van Finland en die nog steeds moet worden voltooid. Voor het overige hoeft nauwelijks te worden gezegd dat er zelfs geen vraag is gesteld met betrekking tot de bezittingen van aartsbisschop Tengström, die aan de universiteit zijn geschonken en in haar bewaring zijn gelaten, die uiteraard, onder dezelfde strikte verplichting als tot nu toe, volgens de bepalingen van de schenker, tot het jaar 1900 ongestoord zullen worden bewaard en voor degenen die dan nog leven. |
| Bron: Helsingfors Dagblad, 18 januari 1862 (hoofdartikel) | |
| Hvad skall man då säga om ett fall sådant som det förevarande, der en annan person, i samråd med den anstalt, sora förvarar handlingarne, tvärt emot testators önskan, tager sig friheten att förlänga tiden förhandlingames offentliggörande? De af grefvinnan Meyerfeldt donerade handlingarne borde, enligt hennes föreskrift, öppnas den 10 Juli 1856. Med livad rätt kunde då biskop Tengström eller konsistorium bestämma, att de böra hvila till år 1,900? Hennes uttryckliga önskan var ju, att de donerade handlingarne skulle användas till upplysning för “svenska häfderne”, så snart de femtio år lupit till ända, hvilka hon ansett böra få förflyta, “till iakttagande af den skyldiga varsamhet och aktning, dem samtida medborgare äro berättigade att äska“, ingenting föranleder, alt grefvinnan Meyerfeldt haft något annatmotiv till det förbehåll hon gjorde, än det näst anförda. Och hvarföre Tengström skulle låta en del af de Meyerfeldtska handlingarne dela öde med sina egna papper, är omöjligt att inse. |
Wat valt er dan te zeggen over een geval als het onderhavige, waarin een andere persoon, in overleg met de instelling die de documenten bewaart, tegen de wensen van de erflater in, de vrijheid neemt om de termijn voor de publicatie van de procedure te verlengen? De door gravin Meyerfeldt geschonken documenten moesten volgens haar voorschrift op 10 juli 1856 worden geopend. Konden bisschop Tengström of de Consistorie terecht beslissen dat ze moesten rusten tot het jaar 1900? Haar uitdrukkelijke wens was immers dat de gedoneerde documenten zouden worden gebruikt ter informatie voor de ‘Zweedse onderzoekers’, zodra de vijftig jaar voorbij waren, die volgens haar voorbij moesten gaan, “zodat de nodige voorzichtigheid en respect in acht werden genomen, de hedendaagse burgers het recht hebben om te vragen”, niets wijst erop dat gravin Meyerfeldt enig ander motief had voor het voorbehoud dat zij maakte dan het genoemde. En waarom Tengström sommige van de Meyerfeldt documenten het lot met zijn papieren zou laten delen is onmogelijk in te zien. |
F. Meyerfeldtska papperen
Bron: Helsingsfors Dagblad 4 Juni 1862
| Till livad vi i går omnämnde rörande tillagandet af de Meyerfeldtska papperen ur den Porthanuka kistan vilja vi ännu tillägga följande: Enligt erkebiskop Tengströms förslag och konsistorii i anledning deraf fattade beslut år 1817 skulle hufvudnyckeln till kistan förvaras af nämnde erkebiskop under dess lifstid och sedermera af Åbo Domkapitel. — Efter Tengströms död ofvergick nyckeln i sonens, Professor Joh. Magn. Tengströms varjo, af hvars sterbhus den sedermera öfverlemnades till universitetets rektor. Sedan akademiska konsistoriet, som kändt är, nyligen fallat beslut om kistans öppnande för att derifrån utlaga de Meyerfeldts papperen, gjordes en förfrågan hos Åbo Domkapitel om hinder mötte för nyckelns uttagande från förseglingen, hvartill domkapitlet i ett nyligen ingångel svar förklarade sig hafva intet att dervid påminna. Kistan öppnades således den 2 dennes, med de två härvarande nycklame, vid konsistoriets plenisammanträde och inför protokoll. — Under en mängd öfverst liggande lösa bref fann man ett konvolut in folio med den förutkända utanskriften:«Fältmarskalken Grefve Meyerfeldts particuliera Correspondence med Högslsalig konung Gustaf III och Hertig Carl af Södermanland under krigs åren 1788—1790″ förseglatt med Meyerfeldtska och Sparreska förenade vapnen*). Detta konvolut uttogs och i kistan tillåstes, dervid såväl hufvudlåset som de begge nycklame förseglades med universitetets samt rektors och prorektors enskilda sigill. Vid ett hasligt genomgående af konvolutets innehåll befunnos der 338 skrifna blad, dels, in folio, dels af mindre format, innefattande bland annat, som vi redan omnämnt, originalbref och biljeller äfvensom officiella skrifvelser från konungen samt koncepter till svarsbref, aflåtna till konungen. Man kan således hoppas alt af denna rika samling många nya upplysningar från krigets historia slå att vinnas. Ehuru kistan åter är tillsluten kan likväl den redan väckta frågan om de Porthanska papperens uttagande ingalunda anses hafva förhallit och vi skola hoppas alt man besluter sig för deras öppnande långt innan år 1900 inträdt.*) Grefvinnan M., som till Akademien förärat dessa papper, var född grefvinna Sparre. |
Vandaag beleven we de gisteren aangekondigde uitneming van de Meyerfeldtse papieren uit de Porthankist waaraan we nog het volgende willen toevoegen: Op voorstel van aartsbisschop Tengström had de Consistorie in 1817 besloten dat de belangrijke sleutel tot de kist bewaard werd door de genoemde aartsbisschop tijdens zijn leven en later door de kathedraal van Åbo. — Na de dood van Tengström ging de sleutel over naar de zoon, professor Joh. Magn. Tengström, van wiens sterfhuis het later werd overgedragen aan de kanselier van de universiteit. *) Gravin M., die de Academie met deze papieren vereerde, werd geboren als gravin Sparre. |
G. Porthanska Manuskripkistan
Bron: Nya Pressen 5 January 1900
| Porthenska Manuskriptkistan
En liten familjefest, enkel och allvarlig, firades igår kl. 12 at universitetet. Den s.k. Porthanska 4) Fältmarskalken grefve Meyerfelts brefväxling med Gustaf III och hertig Carl under 1788-90 års fälttåg. Af dessa handlingar hade de Meyerfeltska papperen icke ursprungligen varit i Tengströms I sitt memorial till konsistorium yttrade Tengström om de deponerade handlingarnas bevarande: „Kistan, hvan dessa papper forvaras, torde få ställas i Academins aerarium med åtecknad påskrift att ej lå öppnas förr än år 1900.” Konsistorium betygade Tengström sin stora tacksamhet och, heter det i protokollet, „fann skäl att till alt hvad Herr Biskopen uti Vid Abo brand år 1827 räddades kistan, där hon stod i ränterihvallven. Men Tengström, orolig för att handlingarna dock tagit skada, föranstaltade följande år om kistans öppnande. Vid detta tillfälle uttogs sannolikt — af hvad Men sedan professorn, kanslirådet G. Rein i sin bok om ‘Kriget i Finland åren 1788-1790′ tillgodogjort sig den tillgängliga delen af Meyerfeltska papperen, vakte i slutet at år 1861 professorn, kanslirådet J.Pb. Palmén förslagom Denna Palméns motion vakte genast häftig opposition inomkonsistorium: professor W. Lagus, Tengströms dotterson, fann förslaget röja brist på pietet mot död man. För frågans beredning tillsattes en komite, bestående af professorerna Palmén, F. Cygnaeus, W. Lagus och professor emeritus Rein. Inom komitén voro meningarna delade: Cygnaeus, till hvilken Lagus anslöt sig, kämpade vältaligt, ja, bombastiskt mot förslaget, Palmén försvarade det koncist och logiskt, medan åter Rein försiktigt gick en medelväg, att endast Meyerfeltska papperen borde ur kistan uttagas. Tidningarna genljödo af den akademiska polemiken i denna fråga. Och när konsistorium den 12 april 1862 behandlade frågan, brötosig meningarna nastan våldsamt mot hvarandra. Mot öppnandet af kistan röstade proff. Lagus (i ett långt skriftligt anförande), J.Y. Snellman (jämväl i skriftligt votum), A. F. Granfelt, Cygnaeus, K. G. Ehrström och G. Geitlin. För Palméns förslag röstade, utom förslagsställaren, proff. J. Y. Rosenborg (skriftligen), J. A. Estlander, L. Lindelöf (skriftligen), E.Lönnrot (skriftligen), E. At Brunér, A. Mobergoch E.J. Bonsdorff. Den |
Porthens Manuscriptkist
Een klein familiefeest, eenvoudig en serieus, werd gisteren om 12 uur gevierd aan de universiteit. De zgn. Porthanse kist werd daar geopend. (…) 4) Correspondentie van veldmaarschalk graaf Meyerfelt met Gustaf III en hertog Carl in de periode 1788-1790 jaarscampagne. Van deze documenten bevonden de Meyerfeltse papieren zich oorspronkelijk niet in het bezit van Tengström. Ze waren in 1806 aan de Åbo Academie geschonken door de weduwe van Meyerfelt, de mooie gravin Lovisa Augusta, geboren Sparre, een van Kellgrens “drie gratiën”, op voorwaarde dat ze niet binnen vijftig jaar zouden worden geopend. Maar de Consistorie had op 13 augustus 1807 besloten dat deze papieren in dezelfde kist moesten worden bewaard als waarin de Porthan-papieren moesten worden neergelegd. In zijn memorandum voor de Consistorie gaf Tengström commentaar op het behoud van de gedeponeerde documenten: “De kist, waarin deze papieren worden bewaard, moet in het aerarium van de Academie worden geplaatst met een handtekening ondertekend dat deze niet vóór het jaar 1900 mag worden geopend”. De Consistorie sprak zijn grote dankbaarheid uit aan Tengström en, zo staat er in het protocol, “vond reden om alles wat de heer Bisschop in zijn memorandum had voorgesteld goed te keuren; waarop in overleg met de Heer Bisschop wordt besloten dat zowel de sloten als de sleutels van de kist met het zegel van de Heer Bisschop is verzegeld.” Bij de Åbobrand in 1827 werd de kist gered omdat ze in de rentekluis stond. Maar Tengström, bang dat de documenten beschadigd waren, zorgde ervoor dat de kist het jaar daarop werd geopend. Bij deze gelegenheid werd daaruit om onbekende redenen het deel van Meyerfeldts papieren onder punt 5 genomen. Dit deel werd vervolgens in een envelop tussen belangrijke documenten in de geldkluis van de universiteit bewaard tot 1858, toen de envelop werd geopend, nadat de schriftelijke periode van vijftig jaar was verstreken sinds de donatie van de Meyerfeldts papieren. Het andere deel van deze papieren bevond zich daarentegen nog in de Porthanse kist, die volgens het besluit van de Consistorie van 1817 pas in 1900 mocht worden geopend. Maar nadat professor kanselier G. Rein in zijn boek voor ‘De oorlog in Finland in de jaren 1788-1790’ het beschikbare deel van Meyerfeldts papieren had verkregen, kwam eind 1861 de professor kanselier J.Pb. Palmen met een voorstel de Porthankist te openen en daaruit de rest van Meyerteldts papieren te halen, evenals de brieven en manuscripten van Porthan en de documenten van de Aurora Society. De indiener was van mening dat noch Tengström, noch de Consistorie in 1817 het recht hadden om de opening van deze documenten pas in 1900 te gelasten, met betrekking tot Meyerfeldts papieren omdat het bevel in strijd was met de wil van de donor, met betrekking tot de Porthan-papieren omdat Porthan een dergelijk besluit niet in het testament heeft opgenomen. Deze motie van Palmén veroorzaakte onmiddellijk felle tegenstand binnen de Consistorie: professor W. Lagus, Tengström’s dochterszoon, vond dat het voorstel van gebrek aan vroomheid jegens dode mannen getuigde. Voor de voorbereiding van de vraag werd een commissie ingesteld, bestaande uit de hoogleraren Palmén, F. Cygnaeus, W. Lagus en emeritus hoogleraar Rein. Binnen de commissie waren de meningen verdeeld: Cygnaeus, vergezeld door Lagus, pleitte welsprekend ja bombastisch tegen het voorstel, Palmén verdedigde het bondig en logisch, terwijl Rein opnieuw voorzichtig de middenweg nam, dat alleen Meyerfeldt papieren uit de kist gehaald mochten worden. De kranten haalden de academische polemiek over deze kwestie aan. En toen de Consistorie op 12 april 1862 de kwestie behandelde, botsten de meningen bijna gewelddadig met elkaar. Tegen opening van de kist stemden prof. Lagus (in een lang schriftelijk betoog), J.Y. Snellman (ook bij schriftelijke stemming), A. F. Granfelt, Cygnaeus, K. G. Ehrström en G. Geitlin. In het voordeel van het voorstel van Palmén, afgezien van de indiener, prof. J. Y. Rosenborg (schriftelijk), J. A. Estlander, L. Lindelöf (schriftelijk), E. Lönnrot (schriftelijk), E. At Brunér, A. Moberg en E.J. Bonsdorff. De middenpositie werd ingenomen door prof. K.S. Sirelius, F.L. Schauman, B.O. Lille en A.E. Arpe. In overeenstemming met deze uitkomst van de stemming besloot de Consistorie dat de kist in aanwezigheid van afgevaardigden moest worden geopend en dat Meyerfeldts papieren eruit konden worden gehaald. Dit gebeurde ook op 2 juni 1862; er lijken echter geen afgevaardigden aanwezig te zijn geweest. De kist werd opnieuw gesloten met de zegels van de universiteit, rector Arppes en vice-kanselier Schauman. Het nader onderzoek van de inhoud van de Meyerfeldt-correspondentie werd toevertrouwd aan Rein en Cygnaeus. |